* 이 글은 하이퍼 레터 10.1(2025.7.14 발행)에 게재되었습니다.
편집자주
이 글은 한남대학교 재학생 드엉티두아잉이 창작한 세 가지 디지털 포엠을 중심으로 한다. 해당 작품들은 한남대학교 국어국문창작학과 2학년 1학기 전공 선택 과목인 장노현 교수님의 <디지털 미디어와 문학예술> 수업을 통해 제작되었다.
작품의 형식에 대한 탐구와 더불어, 창작자의 자아 정체성과 현실에 대한 깊은 성찰이 담겨 있다. 문학을 통해 정체성을 풀어낸 방식과 그 속에 담긴 메시지, 그리고 모든 것이 디지털화되는 현재에 맞춰 창작자 역시 변화해 가는 과정을 함께 드러낸다.
사회가 디지털 시대로 접어들면서 문학 또한 시대의 흐름과 함께 변화하고 있다. 이는 작품의 의미, 주제, 운율과 같은 전통적인 기준으로 평가되던 문학이 이제 인공지능과 기술의 급속한 발전에 힘입어 21 세기에 이르러서는 형식적인 측면에서 확연히 달라지고 있음을 보여준다. 이러한 변화는 비주얼 디포엠(visual dipoem), 삼면화 디포엠(triptych dipoem), 하이퍼 디포엠(hyper dipoem) 등 새로운 문학 장르를 통해 재현되며, 이것들이 바로 2025년 1학기 동안 내가 배웠던 장르들이다.
이 학기 동안 <디지털 미디어와 문학예술> 수업을 들으면서 가장 크게 배운 것은 아마도 이론과 실습의 경계일 것이다. 다른 과목들과 달리 어렵고 딱딱한 이론만 듣는 것이 아니라, 이 수업에서는 나의 상상력과 아이디어를 바탕으로 여러 가지 장르의 작품들을 직접 창작할 수 있는 것이 가장 인상적인 점이었다.
먼저, 비주얼 디포엠이라는 장르는 작품이 내용(의미)뿐만 아니라 형식적인 측면에서도 만들어질 수 있다는 디지털 문학의 새로운 가능성을 열어주었다. 시각적인 이미지를 통해 작품의 주제가 선명하게 드러나고, 여기에 움직이는 시 텍스트가 결합되어 시에 리듬감을 더하며, 사운드는 독자로 하여금 시의 감정에 몰입하게 한다.
비주얼 디포엠에서는 시 텍스트의 배치가 매우 중요한 개념이 되며, 심지어 예술적으로 배치된 공백조차도 작품의 성공에 기여하는 잠재적 요소가 될 수 있다. 이 때문에 독자의 시각, 청각, 촉각을 자극할 뿐만 아니라 정신적으로도 교감하게 만든다.
바로 이러한 이유로 이번에 <향행>이라는 작품을 창작하면서, 이미지와 시 텍스트를 결합하여 처음으로 나만의 작품을 만들어 보았다. 마치 물이 흐르는 듯한 움직임과 시의 배치를 통해 시각적 이미지와 조화롭게 어우러져 분산되는 특이점들을 통해 작품에 흡입력을 부여했다.
다음 장르는 시 텍스트와 세 개의 패널로 만들어진 시, 즉 삼면화 디포엠이다. 이 장르의 특별한 점은 세 개의 면이 형식적으로는 독립적이지만 의미적으로는 강력하게 연결되어 있다는 것이다. 어떤 시인이 디카시에 대해 "각각의 이미지는 그 자체로 시적인 내재적 의미를 담고 있다"고 말했듯이, 이 장르도 마찬가지다. 하지만 이 장르는 각 면이 서로 다른 내재적 의미를 담고 있음에도 불구하고, 이들이 결합되었을 때 완전히 새로운 의미층을 가진 하나의 작품을 만들어낸다는 점에서 더욱 특별하다.
특히, 여기서는 비선형성이 강하게 강조되어 독자들이 자신의 다양한 분석 방식에 따라 각기 다른 경험을 할 수 있도록 돕는다. 이 장르에서는 나는 세 개의 다른 시간의 흐름 속 '나'를 상징하는 세 개의 면을 선택하여 깊은 메시지를 담아내고자 했다.
"현재의 우리는 과거의 우리, 즉 우리가 겪었던 모든 것들로 만들어진 모습이다. 기쁨이든 고통이든, 트라우마든 행복이든, 이 모든 것이 남긴 흔적이 바로 지금의 우리이다. 그리고 삶이라는 바쁜 흐름 속에서 때로는 낙관적이고 삶을 사랑한다고 느끼지만, 때로는 절망에 빠져 미래가 암울하고 어두우며 방향을 잃었다고 느낄 때가 있을 것이다. 결국 우리가 항상 기억해야 할 것은, 지금 우리가 생각하고 있는 것, 지금 우리가 하고 있는 것에 대해 항상 믿음과 희망을 보내는 한 사람이 있다는 것이다. 그 사람은 바로 '미래의 우리'이다."
내가 가장 많은 기대와 열정을 쏟은 장르가 바로 하이퍼 디포엠(hyper dipoem)이다. 쉽게 말해, 이것은 디지털 시의 한 형태로, 각 시의 단락은 유닛이라고 불리며, 이 유닛들은 하이퍼링크로 연결되어 있어, 시적인 감성을 유지하면서도 독자를 비선형적인 흐름으로 이끈다.
이를 통해 독자는 단순한 수용자에 머무르지 않고, 작품을 해석하고 자신만의 방식으로 탐구함으로써 창작자가 되기도 한다.
이 장르에서 내가 창작한 작품은 <Pataphysics>라는 제목을 가지고 있으며, 독자를 미로처럼 얽힌 세계로 끌어들여 자신이 현재 살아가고 있는 현실이 무엇인지, 또한 그 ‘현실’과 ‘가상현실’의 경계는 무엇인지 질문을 던지며 자아의 정체성에 대해 깊이 성찰하게 만들고자 하였다.
언제나 모든 일에 꼼꼼하고 성실하게 임하려고 노력하는 사람으로서, 이 작품은 내가 가장 많은 열정을 쏟았고, 결과적으로도 가장 만족스러웠던 작품이라고 자부할 수 있다. AI 와의 협업을 통해 이러한 작품을 만들어낼 수 있었다는 사실 자체가 이번 학기의 성공적인 마무리를 보여주는 장면이라 생각한다. 누군가의 인정을 받아서가 아니라, 바로 내 자신이 그 성취를 진심으로 느끼기 때문이다.
앞서 언급했듯이, 사회, 기술, 문학이 모두 점차 디지털화되는 현재와 마찬가지로, 나 자신도 점점 디지털화되고 있다는 것이 느껴지기 시작했다. 바로 이 수업 덕분이었다. 이 수업에 참여하여 이론을 탐구하고 직접 창작할 수 있다는 것은 내가 어떤 현실 속에서 살고 있는지를 깨닫게 해준 핵심적인 계기였다.
이는 내가 만든 작품인 <Pataphysics> - 프랑스 문학가 알프레드 자리 (Alfred Jarry)에게서 영감을 받은 – 에 반영된 문제의식과도 맞닿아 있다. 그런 맥락에서, 현재의 나도 역시 시대의 변화, 그리고 변하지 않을 것 같던 문학이라는 전통적이고 고정된 영역의 격변을 점차 인식하고 있으며, 이러한 흐름에 맞춰 나도 서서히 디지털 턴으로 변화하고 있다는 것을 느끼게 되었다.
이처럼 거대한 인식과 깨달음은 내가 과거에 겪던 경험, 느낌, 성찰이 있었기에 가능한 것이었다. 바로 <자아의 삼면화>라는 작품 속에 언급했던 것처럼, “지금의 우리는 과거에 겪고 느껴온 것들로 이루어진 존재”라는 사실과도 동떨어져 있지 않다.
결론적으로, 이 수업은 매우 흥미롭고 영감을 주는 과목이었다. 특히 지금 우리 세대처럼 기술에 매우 가까이 다가선 학부생들에게 기술과 삶의 관계를 더 잘 이해하게 해준다. 그리고 우리가 수업을 통해 작품을 창작하는 것은 단순히 '과제를 수행하는' 의무를 넘어, 한남대학교를 비롯한 한국의 디지털 문학의 발전에 기여하는 더 큰 의미를 가질 것이다.
베트남어 번역본 (Bản dịch tiếng Việt)
Khi xã hội bước vào thời đại kỹ thuật số, thì văn học cũng tỉ lệ thuận với dòng chảy đó của thời đại. Điều này được đánh dấu bằng việc văn học đã và đang dần chuyển mình từ thể loại truyền thống – nơi mà các tác phẩm được đánh giá thông qua các tiêu chuẩn như ý nghĩa, chủ đề, vần điệu – thì giờ đây, ở thế kỷ 21, khi mà trí tuệ nhân tạo và công nghệ ngày càng phát triển như vũ bão, văn học đang dần thay đổi rõ nét về mặt hình thức. Điều này được tái hiện thông qua các thể loại văn học mới như visual dipoem, triptych dipoem, hyper dipoem... và đó cũng chính là những thể loại mà em đã được học trong kỳ học vừa qua.
Kỳ học vừa qua, sau khi học môn 디지털미디어와 문학예술 (Digital Media và Văn học Nghệ thuật), có lẽ điều mà em học được nhiều nhất chính là ranh giới giữa lý thuyết và thực hành. So với những môn học khác – thay vì chỉ nghe giảng về những lý thuyết khó nhằn – thì ở môn học này, em được trực tiếp sáng tác những tác phẩm theo nhiều thể loại khác nhau dựa trên trí tưởng tượng và ý tưởng của bản thân.
Đầu tiên, với thể loại visual dipoem, nó mở ra một tiềm năng mới cho văn học kỹ thuật số khi mà một tác phẩm được tạo nên không chỉ bởi mặt nội dung (ý nghĩa) mà còn bởi mặt hình thức. Chủ đề của tác phẩm được làm nổi bật rõ nét thông qua hình ảnh đầy tính thị giác; bên cạnh đó, nó còn kết hợp với văn bản thơ có chuyển động, tạo nên nhịp điệu cho bài thơ cùng với nhạc nền, khiến cho người đọc hòa vào cảm xúc của thơ. Trong visual dipoem, việc sắp xếp văn bản thơ trở thành khái niệm rất quan trọng – thậm chí ngay cả một khoảng trống được bố trí đầy nghệ thuật cũng có thể trở thành yếu tố tiềm tàng góp phần vào sự thành công của một tác phẩm. Bởi vậy, nó giúp cho người đọc không chỉ được kích thích về mặt thị giác, thính giác mà còn đồng điệu về mặt tâm hồn. Cũng chính vì vậy, thông qua việc sáng tác tác phẩm <향행> lần này, em đã lần đầu tiên tạo nên một tác phẩm cho riêng mình bằng việc kết hợp hình ảnh và văn bản thơ, với sự chuyển động nhịp nhàng cùng cách sắp xếp thơ giống như những dòng nước chảy, hòa quyện với visual image để giúp tác phẩm của mình được mang tính trọng lực hơn thông qua các điểm phân tán đặc biệt.
Thể loại kế tiếp là thể loại thơ được tạo nên từ văn bản thơ và ba mặt khác biệt – hay còn gọi là 삼면화 디포엠 (thơ ba mặt/Triptych Dipoem). Điểm đặc biệt chính là ba mặt này tuy độc lập về mặt hình thức nhưng lại có sự liên kết mạnh mẽ về mặt ý nghĩa. Giống như có nhà thơ khi nói về dicasi (thơ kết hợp với ảnh digital) đã khẳng định rằng: “mỗi bức ảnh đều mang trong mình một ý nghĩa nội tại đầy chất thơ”, thì với thể loại này cũng vậy. Thế nhưng nó đặc biệt hơn ở chỗ: mỗi mặt đều mang những ý nghĩa nội tại khác nhau, nhưng khi kết hợp lại, chúng tạo nên một tác phẩm hoàn toàn mới, mang tầng ý nghĩa hoàn toàn khác. Đặc biệt, ở đây, tính phi tuyến tính cũng được đề cao mạnh mẽ, giúp người đọc có những trải nghiệm khác nhau dựa theo cách phân tích đa dạng của họ. Với thể loại này, em đã lựa chọn ba mặt khác nhau tượng trưng cho “tôi” ở ba dòng thời gian khác nhau. Thông qua đó, nó ẩn chứa một thông điệp sâu sắc: “Chúng ta của hiện tại chính là hình hài được tạo nên từ chúng ta của quá khứ. Những gì mà chúng ta đã trải qua – dù là niềm vui hay đau khổ, dù là trauma hay niềm hạnh phúc – thì tất cả những gì chúng để lại chính là chúng ta của bây giờ. Có thể trong những năm tháng sống trong dòng đời vội vã, có những lúc ta cảm thấy yêu đời, lạc quan, nhưng cũng có những lúc ta rơi vào tuyệt vọng, thấy tương lai mịt mù, tăm tối, mất phương hướng... thì cuối cùng, điều mà chúng ta cần luôn ghi nhớ rằng: những gì ta đang suy nghĩ hiện tại, những gì ta đang làm hiện tại, vẫn có một người luôn dành niềm tin và hy vọng vào – đó chính là ‘chúng ta của tương lai’.”
Và thể loại mà em đặt nhiều kỳ vọng và tâm huyết nhất chính là hyper dipoem. Nói nôm na, đây là một thể loại thơ kỹ thuật số mà các đoạn thơ – được gọi là unit – sẽ chứa những hyperlink có sự liên kết về tính thơ đầy hấp dẫn, lôi cuốn người đọc theo dòng chảy phi tuyến tính, giúp họ không chỉ đơn thuần là người tiếp nhận tác phẩm mà còn là người sáng tác khi phân tích và khám phá tác phẩm theo cách riêng của mình. Ở thể loại này, tác phẩm em sáng tác có tên là , đưa người đọc vào mê cung bí ẩn để tìm ra đâu mới là hiện thực họ đang sống, đâu là hiện thực trong thế giới đầy rẫy trí tuệ nhân tạo, từ đó mang lại những suy ngẫm, chiêm nghiệm về bản sắc của bản ngã. Là một người luôn chỉn chu và cố gắng tươm tất trong tất cả mọi việc mà mình làm, em cảm thấy đây là tác phẩm mà bản thân đã đặt nhiều tâm huyết và hài lòng với kết quả nhất. Sự kết hợp với AI để tạo ra một tác phẩm như vậy có thể nói là màn kết thúc kỳ học thành công của em – không phải vì được sự công nhận của ai, mà là chính bản thân em đã cảm nhận được điều đó.
Và giống như đã đề cập ở trên, khi mà xã hội, công nghệ, văn học đều dần kỹ thuật số hóa, thì giờ đây, em cảm thấy ngay chính bản thân mình cũng đã trở nên “kỹ thuật số hóa”. Đó chính là nhờ tham gia lớp học này, được tìm hiểu về những lý thuyết và trực tiếp tham gia sáng tác – chính là yếu tố tiên quyết giúp em dần nhận ra rằng mình đang sống trong một hiện thực như thế nào. Giống như vấn đề được phản ánh trong tác phẩm lấy cảm hứng từ nhà văn người Pháp Alfred Jarry, thì bản thân em của hiện tại – một người nhận thức được tầm quan trọng của sự thay đổi thời đại, sự thay đổi mạnh mẽ của văn học – lĩnh vực vốn được xem là cố định, truyền thống và không thay đổi – cũng đang dần chuyển mình. Sự nhận thức và giác ngộ lớn lao này chính là nhờ những gì đã trải nghiệm và rút ra được trong quá khứ, giống như trong tác phẩm <자아의 삼면화> mà em đã nói rằng: “chúng ta của hiện tại được tạo nên từ những gì mà chúng ta trải qua và cảm nhận trong quá khứ.”
Kết luận lại, đây là môn học mà em cảm thấy rất hứng thú và truyền cảm hứng – đặc biệt với sinh viên chúng ta bây giờ – thế hệ đã và đang tiếp cận rất gần với công nghệ – để chúng ta có thể hiểu rõ hơn về mối quan hệ giữa công nghệ và đời sống. Và việc chúng ta sáng tác các tác phẩm thông qua các tiết học không chỉ dừng lại ở việc “làm bài tập” như một nhiệm vụ bắt buộc, mà còn có ý nghĩa lớn lao hơn trong việc thúc đẩy sự phát triển của văn học dipoem của trường Hannam nói riêng và Hàn Quốc nói chung.
글쓴이 드엉티두아잉
한남대학교 국어국문창작학과 재학
창작자 소개: 베트남에 있었을 때 고전문학과 현대문학만 접했던 나는 한남대학교에 와서 처음으로 디지털 시대에 탄생한 문학, 즉 ‘디지털 문학’이라는 장르에 대해 알게 되었다. 더 이상 과거 시대의 문학을 탐구하는 것에 그치지 않고, 디지털 문학을 통해 나는 내가 살고 있는 바로 이 시대의 문학을 직접적으로 이해하고 탐색할 수 있는 기회를 얻게 되었다. 이렇게 변화를 겪었던 나는 자신의 경험과 강의 시간에 교수님이 전해주신 내용에서 영감을 받아 다음과 같은 작품을 창작하게 된 것이었다.
'기고 글' 카테고리의 다른 글
| 이용욱, 생성형 AI는 디지털 뮤즈가 될 것인가? (3) | 2025.07.09 |
|---|---|
| 임미진, 인간과 비인간의 세계: 「예측 (불)가능한 세계」와 「디지털 스토리:이야기가 필요해」를 보고 (3) | 2024.09.12 |
| 진유정, AI 캐릭터와 대화하며 서사 만들기 (0) | 2024.06.09 |
| 구사랑, 하이퍼서사 창작 툴로 활용 가능한 '옵시디언' 사용법 (4) | 2024.02.12 |
